Deneyimsel Kaçınma ve TSSB

Deneyimsel kaçınma; istenmeyen duygular, düşünceler, anılar ve bedensel hisler gibi içsel deneyimleri bastırma girişimi veya arzusudur. İçsel deneyimlerle temasta kalmama konusundaki bu isteksizliğin, madde kullanımı, riskli cinsel davranış ve kasıtlı kendine zarar verme gibi birçok sağlıksız "kaçma" davranışının altında yattığı ve ciddi bir travma yaşayan insanlarda travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) riskini artırabileceği düşünülmektedir.

Deneyimsel Kaçınmayı Anlamak

Olumsuz iç deneyimlerden kaçınmak, bizi zarardan korumaya hizmet eden doğal bir içgüdüdür. Bununla birlikte, Sigmund Freud'a kadar uzanan psikologlar, böyle bir kaçınmanın zihinsel sağlığımızı ve davranışlarımızı da olumsuz etkileyebileceğini savunmuştur.

1990'larda, psikologlar bu kaçınma ve kaçma davranışlarından "deneyimsel kaçınma" olarak bahsetmeye başladılar. Deneyimsel kaçınma, sorunları devam ettirebilecek veya yenilerini üretebilecek bir başa çıkma stratejisi olarak görülüyor. Örneğin, kaygılı hissetmemeye çalışmak, kaygının yok olmasına izin vermek yerine kaygıyı devam ettirebilir veya arttırabilir.

1996'da Nevada Üniversitesi'nden psikologlar bir makalede önemli bir yazı yazdılar: "Psikopatolojinin bir çok biçimi yalnızca kötü problemler değil, aynı zamanda deneyimsel kaçınma stratejilerinin tehlikeli ve etkisiz kullanımına dayanan kötü çözümlerdir.”

O zamandan beri, deneyimsel kaçınma aşağıdakiler ile ilişkilendirildi:

• Kaygı ve yaygın anksiyete bozukluğu

• Bipolar bozukluk

• Kasıtlı kendine zarar verme

• Yüksek riskli cinsel davranış

• Obsesif kompulsif bozukluk

• Panik bozukluk

• Madde bağımlılığı

• İntihar

• Travma ve travma sonrası stres bozukluğu

• Trikotilomani

Deneyimsel Kaçınma TSSB ile Mücadele Eden Kişilere Nasıl Izdırap Çektiriyor?

Deneyimsel kaçınmanın, travma geçirmiş bir kişinin TSSB geliştirme ve sürdürme riskini artırdığına inanılmaktadır.

Örneğin, 2014 yılında yayınlanan bir araştırma, istismara uğramış çocukların, olumsuz duyguları hakkında konuşmak yerine, istismardan sonra acı verici düşünce ve duygulardan kaçınmaya çalışırlarsa, TSSB geliştirmelerinin çok daha muhtemel olduğunu göstermiştir.

Deneyimsel kaçınma stratejileri neden istismara uğrayan çocukların %40'ının yaşamları boyunca TSSB geliştirirken neden diğer %60'ının olmadığını açıklayabilir.

Deneyimsel kaçınma, TSSB riskini artırdığına inanılan üç duygu regülasyon stratejisinden biridir. TSSB'de yer alan diğer iki duygu regülasyon stratejisi ruminasyon ve düşünceyi bastırmadır.

TSSB için Deneyimsel Kaçınma ve Kabul ve Kararlılık Terapisi

Kaçınmanın tersi kabuldür. Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), deneyimsel kaçınmayı azaltmak için geliştirilmiş bir davranışsal psikoterapidir.

ACT, acı çekmenin duygusal acı deneyiminden değil, bizim bu acıdan kaçınma girişimimizden (deneyimsel kaçınmadan) kaynaklandığı fikrine dayanır. Genel amacı, insanların acıdan kaçmaya veya kaçınmaya değil (çünkü bunu yapmak neredeyse imkansızdır), bunun yerine anlamlı bir hayat yaşamaya odaklanarak içsel deneyimlerine açık ve istekli olmalarına yardımcı olmaktır.

ACT'nin beş hedefi vardır:

• Duygusal acıdan kaçmaya çalışmanın asla işe yaramayacağını görmek ve kabul etmek

• Asıl problemin acıyı kontrol etmek olduğunu fark etmek

• Düşüncelerden kişinin kendisini ayrı görmek

• Düşünceleri ve duyguları önleme veya kontrol etme girişimlerinden vazgeçmek

• Anlamlı, dolu ve canlı bir hayat yaşamak

ACT, TSSB ve deneyimsel kaçınma ile ilgili diğer psikolojik sorunlar için önerilen bir tedavi şeklidir.

Kaynaklar:

• Hayes SC. Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies. Behav Ther 2004;35(4):638-65

• Wharton, E., Edwards, K. S., Juhasz, K., & Walser, R. D. (2019). Acceptance-based interventions in the treatment of PTSD: Group and individual pilot data using Acceptance and Commitment Therapy. Journal of Contextual Behavioral Science, 14, 55-64.

• Walser, R., & Westrup, D. (2007). Acceptance & Commitment Therapy for the Treatment of Post-Traumatic Stress Disorder & Trauma-Related Problems: A Practitioner's Guide to Using Mindfulness & Acceptance Strategies. Oakland, CA: New Harbinger.

#bloggingtips #WixBlog